Spansk månepåske

Det å reise utanlands... i min tidlege barndom var det utenkjenkeleg, som å reisa til månen... Både månen og utlandet var noko me såg på ein liten svart-kvit fjernsynsskjerm, i ei lita stova på ein liten gard, på ei lita vestlandsk øy. 

Månen. Då nokon landa der, blei me born nøydde til å sitje oppe, slitne og trøytte, til langt på natt for å sjå på nokre flimrande bilete. Medan me elles tagg og bad om å få vere oppe og sjå på westernserien "Kruttrøyk" på laurdagane, fekk me denne gong lov til å sjå nokon som satte føtene på månen. Me skjøna ikkje heilt den historiske verdien då. Den viktigaste motivasjonen til å halde seg vaken, var at me fekk lov til å vere oppe om natta. Men det tok veldig lang tid innan månemennene endeleg landa og føtene var planta. Kanskje me skjønar verdien av det meir nå, godt over femti år seinare, når menneska enno ikkje har klart noko liknande.

Men utlandet, ja. Det var altså ei tid like langt borte som månen. Så. Brått, i den seinare barndomen vart det ein realitet. Utpå det seinare 70-talet køyrde to familiar i kvar sine bilar frå ei ferje i land ein stad i Nederland. Det var eit like stort steg for oss. Reiseleiar onkel og hans familie i ein blå Volvo, vår familie i ein grå Toyota. Eg hadde rulla ned vindauget frå baksetet. Kjende det utanlandske vinddraget då bilane susa framover på ein motorveg eg ikkje hadde sett maken til. Fire felt der det var god plass til å køyre forbi. Fartsgrense på 130 eller noko slikt. Tenk... 130! Noko anna enn smale, svingete vestlandsvegar. Eg la hovudet ut av det opne vindauget. Fartsvinden bretta ut eit glis med skeive fjortistenner. Ein motorsykkel segla opp på sida av oss. Motorsyklistar var det tøffaste eg visste om. Med skinndress og hjelm på ein skinande, brølende sykkel såg dei ut som superhelter. Som månemenn. Ei ung jente på passasjersetet kikka bort på meg bak motorsykkelhjelmen sin. Ho løfta handa og ga v-teiknet. Tenk, det gjorde ho. -Du må lukka vindauget, sa mor mi. -Det kan vere farleg når me køyrer så fort. Eg sveiva det opp. Såg fram mellom bilstolane til foreldra. Såg bakenden av onkel sin blå Volvo. Den bakenden skulle me sjå mykje, etter kvart som me erobra det eine europeiske landet etter det andre.

Det må vera noko liknande kona og yngstesonen i dag tørstar etter. Å kome seg ut, å oppleve noko heilt anna, ei luft som luktar annleis, lydar me ikkje er vante til, eit anna språk. Gjerne ein høgare temperatur. Mine søsken og deira familiar blei med åra meir internasjonale, i takt med at velstanden i landet vårt auka og verda blei meir globalisert. Det var ei stund ein del reising for min del òg, blant anna saman med eldsteson. Men med åra blei eg eldre. I vår moderne tid blei ein ny familie etablert. Samstundes byrja eg å bekymre meg over økonomi, sparing og framtid. Klimaomsyn brukte eg muligens òg som argument for at "det er jo fint å reise i det nære òg". Det beit ikkje på kona og yngstesonen, som visste godt kor mykje eg hadde reist før deira tid. At eg hadde tatt ein tur utan familie året før, gnog òg i bakgrunnen.

Det opna seg ein moglegheit. Blant mine søsken er det ein feriebustad i Marbella i Spania. Me kunne gjerne kome på vitjing dit. -Ja, kan me ikkje det, sa familiemedlemmene mine. -Jo, jo, sa eg. Og før eg visste ordet av det, var flyreisa tinga. Ein påsketur til Marbella venta.

Gardermoen har alltid lege der og lokka rett framfor stovevindauget vårt. Me har sett fly som landa og letta kvar dag. Det er jo rart at me ikkje har utnytta nærleiken til den meir. Men nå: Me sat på flyet; ei spent kone og yngsteson, og ein grå, eldre mann, medan flyet steig til himmels, mot det store utland.

Me landa på flyplassen i Nederland. Skulle mellomovernatte på eit hotell like ved. Me såg forvirra rundt oss. Kva skulle me gjera med den innsjekka bagasjen i mellomtida? Kor skulle me spørje? Me skulle la bagasjen bli, sa nokon. Så vidt me forstod. Me kom ut i den mørke, svarte kvelden, såg på bilar og folk. Litt kaldt duskregn på bare bein. Me var forventningsfulle kledde for spansk varme, ikkje nederlandsk duskregn. Det skulle gå nokre gratis bussar til hotella. Men kor var dei? -Eg er sliten, sa kona. Kan me ikkje berre ta ein drosje? Inn i ein bil. -Kva kosta det, spurte ho, då me steig ut. -700, svarte eg. -Jaja, men nå er me framme, sa ho. -Ja, svarte eg. Grytidleg neste morgon bar det vidare. Me fann ein buss denne gong, utanfor hotellet. Var det rette bussen? -Excuse me, is this the bus to the airport? Inn på den svære flyplassen. Masse rare tal å orientere seg i, for å kome til rette terminal. Skulle me gå her, eller kanskje der? Me spurte ein forbipasserande. Han var òg norsk, og minst like forvirra som oss. Nokre i gule vestar viste veg. Vel ombord på flyet. -På tide med frukost, sa kona. Eg sat ytterst og bestilte. Såg ikkje på rekninga. Eg skimta grøne landskap, fjell og skyer borte ved vindauget der sonen sat. Så landa me i Malaga. Finne bagasjen. Det mangla ein koffert. Bort på eit kontor. -Gå bort der, ved tollsjekken. Me gjekk bort der. Det sat nokre menn i lyseblå uniform og småprata der. Men ingen koffert. Tilbake på kontoret. Etterlyse kofferten. Skrive under på nokre dokument. Ut på plassen. Sol og varm luft. Eg leita litt etter kjensla av å kome ut frå ein utanlandsk flyplass og bli møtt av sol og varme. Finne bussen til Marbella. Kor var den? Me trava litt fram og tilbake. Ombord. Middelhavet blinka blått på venstre side. Golde åsar og fjell til høgre. Kvite villaer her og der. -Så spanande, sa kona. -Eg kjenner allereie kor godt det gjer med denne varmen. Bussen stansa, og me gjekk ut i nye, travle gater. Kanskje me skulle kjøpe med oss litt mat til huseigarane. Opp med telefon og Google Maps for å finne ein butikk. Vandra nedover med trillande koffertar. Minus èin som var borte. Drr, drr, sa det på flislagte fortau. Butikken som Google Maps hadde foreslått var bitteliten. Hadde ikkje så mykje meir enn vatn å tilby. Me fann ein drosje. Kom fram til feriehuset. -Hallo, sa slektningane.

Me satte oss ned og såg rundt oss. Kvite, låge murhus med raud teglstein på taket. Høge, kvite murar rundt. Palmetre, appelsintre, eit blått symjebasseng. Ein golfbane nedanfor. Utsikt mot det blå Middelhavet eit stykke lenger nede. -Så fint det er her, sa kona.

Eg tilbaud meg å lage mat til vertsskapet fyrste kvelden. I den lokale matbutikken hadde dei eit godt utval med ferske grønnsaker og diverse. Lange, kvite brød. Og dette befriande, utanlandske: Vinflasker i stort utval i butikkhyllene. -Bolsa, spurte butikkinnehavaren. Eg såg på han. -Bag? Eg nikka. Me sat rundt matbordet på kvelden, prata og lo. Åt mat som eg innbilte meg var middelhavsk. Drakk vin som i alle fall var det. Det spanske byrja å ta litt tak. Og den tapte kofferten blei levert på døra seinare på kvelden.

 Me skulle oppleve litt rundt omkring, og hadde tinga ein leigebil for nokre dagar. Eg hadde kjøpt alt som var av forsikring for å forsikre meg. Dama bak skranken drog fram diverse dokument, peika og forklarte. Viste kor eg skulle skrive under. -Forstår du? -Yes, svarte eg. Ho ga nøklane. Eg gjekk ut og fotograferte bilen frå alle vinklar. Ville sikre meg endå meir mot alle påstandar om bulker og småriper og andre potensielle, spanske triks. Med lett skjelvande hender starta eg opp bilen. Det var lenge sidan eg hadde køyrd fossilt og med manuelt gir. Ut i trange, travle, spanske gater. Familie og nokre i slekta satte seg i bilen. Ut på travle motorvegar. Oppover til ei åsside, til landsbyen Mijas. Sjå på utsikten mot Middelhavet. Vandre rundt i trange brusteinslagte gater.

Kikke på små kafèar og inn i privatlivet i kvite hus med blå krukker på veggene. Dei fastbuande smilte frå opne vindauge og verka å vere innforstått med situasjonen. "Hii-haa" sa det eit stykke lenger borte. -Sjå, der er slektningane dine, sa sonen og kona. Ei rad med eslar stod på rekke, klare til å frakte turistar. -Me må ta bilde, sa kona og sonen. -Pøh, sa eg.

Me drog til nokre dryppsteinsgrotter i Nerja. Vandra langt nede i det kjølege under jorda, såg på høge formasjonar.

 Me drog til Gibraltar, stod i ein lang kø for å kome gjennom grensa til den britiske kolonien. Ein gammal mann gjekk langs bilradene, kom bort og putta ein slags parkeringslapp på frontruta og ville ha 200 euro. I kontantar. -No, no, sa eg. Han tok tilbake lappen for å prøve seg på ein ny bilist. Me ville opp på utsiktspunktet. Me fulgte Apple Car sin navigasjon og kom oss nestan heilt opp, eg kløtsja så det lukta svidd, men me blei dirigert heilt ned igjen, langs ein smal, lang veg. Det var ikkje lov å parkere der oppe. Me stod i ein ny, lang kø for å kome oss opp med ein gondol. Kona betalte via ein app, truleg ein del for mykje. Så var me oppe, såg på artige apekattar. Plakatar alle vegar åtvara mot nærkontakt og å prøve å mate dei. Sjølvsagt var det ein tulling blant turistane som ville prøve det. Eg ynskte at han skulle bli bitt. Men apekattane var rolegare enn det plakatane ga inntrykk av. 

Me såg utover Middelhavet, over til det afrikanske fastlandet, på store frakteskip som segla fram og tilbake.

Eg pusta letta ut då bilen var levert tilbake etter nokre dagar. Hadde site i heilspenn, redd for å bli påkøyrd på travle motorvegar, for å skrape bilen opp i smale, travle gater, for at ho dama på kontoret skulle finne på noko, peike på eit eller anna som stod med liten skrift i eit dokument på spansk. Men bilen blei levert og ingenting skjedde. Eg kjende meg fri.

Me vandra ned til stranda. Gjekk nedover varme, solfylte gater, kikka inn i hagar, såg på den grøne vårlege vegetasjonen, som seinare på året skulle bli svidd og brun i ei årleg hetebølgje, men framleis var det vår, som ein god, norsk sommar, me satte oss i sanden i kvar vår fluktstol, leste, tok små turar ut i bølgene, leste meir, kona gjekk omkring og plukka opp små steinar, sol, varme, sjø og sand, den ultimate feriekombinasjon, eg hadde gløymt å smøre solkrem på anklane, snart var det illraudt akkurat der, -det går nok over, sa kona, me åt på ein uterestaurant, vandra langs stranda inn til sentrum av Marbella, skulle sjå på eit påskearrangement der folk er kledde som Ku Klux Klan, men er eigentleg noko heilt anna og vel meir harmlaust enn den amerikanske varianten, men arrangementet var over før me rakk å kome fram, sonen tok sine eigne små avstikkarar, vandra litt oppe i åsane, me drog innom nokre fleire slektningar, handla litt i butikken, -bolsa, spurte butikkinnehavaren, -si, gracias, svarte eg, det blei meir mat i huset der me budde, plukka appelsiner frå eit tre, laga juice, hoppa ut i bassenget, kikka opp på månen som blinka frå ein blå himmel over eit palmetre. 

Altså, i denne verda bankar flyktningar på døra. Nokre av dei som kjem seg inn, går på stranda og prøver å selje klokker. Truleg har mange andre ein endå verre lagnad. I eit område langs stranda er det rikmannsklubbar som tar 10.000 kroner for nokre timar på ei solseng. Området tiltrekk seg både trengande og lykkejegarar frå store deler av verda. Klimaendringane gjer sitt for at området skal vere ubebueleg deler av året. Det var nok å gruble over for oss priviligerte nordmenn. Men tida var ikkje inne for grubling. Heller takksemd for å bli invitert, for å kunne gjere slike ting som fekk pulsen til å gå ned, å få oppleve ein liten oase frå kvardagen.

Men ein påske kan ikkje vare evig. Eller kunne den det? Det tikka inn ei melding frå flyselskapet om at returen diverre var kansellert. Seinare ei ny melding om ny flyrute dagen etter. Nytt hotell til midlertidig overnatting måtte reserverast. -Eg kunne godt ha budd her ein del, sa kona, då ho såg ut av bussen på veg tilbake mot Malaga. Eg svarte ikkje. 

Gamlebyen i Malaga

-Hugs å klage til flyselskapet, de kan få erstatning for dette, hadde dei reisevante slektningane sagt. Som sagt, så gjort. Eg fylte ut eit digitalt skjema, sende ved det eg hadde av kvitteringar, fekk tilbake eit svar, ikkje slik, men slik, fram og tilbake, det viste seg at flyselskapet berre sendte nokre automatiske svar, ofte med same tekst, fram og tilbake, men eg ga meg ikkje, og til slutt fekk me betalt tilbake ein sum som dekka store deler av reiseutgiftene. -Ja, dette blei ein fin tur, sa eg.

     

Kompisar på motorsykkeltur

 Anbefalingar til underhaldning:

Det er noko eige å følgje med kompisar på tur, f.eks. Lars Monsen m.fl. på seilkajakk langs nordlandskysten eller Team Bachstad i liten tuk-tuk i Asia.

Særleg spanande er det å vere med kompisar på motorsykkel.
I år har me følgd Long Way Home https://tv.apple.com/no/show/long-way-home/umc.cmc.26p8x4co2wl0ztetek4gmkf6r
Ewan Mcgregor og Charley Boorman på to gamle motorsyklar gjennom Europa, blant anna opp langs norskekysten. Dette er to typar som dei fleste kunne ynskje seg som kompisar. Dei har fleire slike seriar, som Long Way Down, ned gjennom Afrika, Long Way Round, gjennom Aust Europa, Russland og USA, og Long Way Up, med to elektrike motorsyklar gjennom Sør Amerika.

Ein annan globetrottar på motorsykkel, med noko mindre budsjett enn Mcgregor og Boorman, er youtubaren og tyskaren Marc Travels. https://www.youtube.com/@MarcTravels
Har har køyrd med ein elektrisk motorsykkel, ein Zero, frå Tyskland, gjennom bl.a. Iran, Pakistan, India og Thailand, delvis åleine og delvis saman med andre motorsyklistar han har truffe på vegen. Akkurat nå har han avbrote turen i Asia, for å køyre den finskproduserte (men enno ikkje masseproduserte), elektriske motorsykkelen Verge omkring i Europa, i augneblinken i Irland. Med berre to kamera, eit på styret og eit på hjelmen, fangar han opp stort og smått på vegen, og gjer oss sofaslitarar avhengig av å følgje med.

Gretten i Oslo

Oslo, 30.6.25

Kjende meg gretten. Det er gjerne då ein tiltrekk seg noko meir grettent. Ein tur til Oslo hjelper ikkje nødvendigvis på. I alle fall ikkje for ein litt gretten, litt forutinntatt mann frå landet med svart kaps og grått skjegg. Og med eit mysande, litt bistert uttrykk. 

IFO er eit uttrykk som har dukka opp i det siste. «Ikke fra Oslo». Eit uttrykk om innflyttarar (og me som bur ikkje så langt utanfor?) som brukar byen feil, går på feil stader, kler seg feil, til og med går feil. Stod det i Aftenposten. Truleg lyste det IFO lang veg av meg, der eg gjekk med sekk og kapsen på snei. På kapsen stod det "osloliftutleie.no" med gule bokstavar. Det blei ikkje dermed kommunisert at eg er frå Oslo. Tvert imot. Berre folk som ikkje er frå Oslo kunne gå med ein slik kaps. Eg hadde fått den av nokon som jobbar i Oslo Liftutleie. Eit selskap som forresten blir leia av nokon som heller ikkje er frå Oslo, sånn opprinneleg. Og eg brukte kapsen fordi den var gratis. Den var litt trang, slik at den glei litt opp. Det såg ikkje så veldig kult ut i refleksjonen frå eit butikkvindauge. Men kule osloborgarar såg ikkje ut til å merke det, der dei travla imot på gata. Heilt greitt for meg. Eg bar min ukule stil med mitt trassige, mysande, litt bistre IFO-uttrykk.

Tidlegare på morgonen hadde eg kjøpt ein kaffe på 7-eleven for å nyte den ute i ein park. Kaffen var lunken. Så vart eg svolten. Lunsjtid. Kor skulle eg gå? Eg fann den fyrste og, trudde eg, beste kafèen. Ein kunne ikkje sitje ute i sola der. -Nei, tyvärr inte, sa ei jente bak skranken. Så måtte eg vente i ein kø. Nokon før meg hadde bestilt cappucino eller noko slikt. Denne drikken som folk ute på landet berre fnyser av ("Æ tar mæ en...cappucino...). Den einslege svenske jenta bak skranken stod og mekka på kaffedrikken. Ho gjorde så godt ho kunne, stakkar. Men det varte og rakk.

Eg fekk til slutt kjøpt ein chiabatta, ein kaffe (vanleg, svart) og ei bolle. Fyfader, det var dyrt, ja. Og tørt som papir. Bolla var dekka av noko flytande sukkergreier som klistra seg på fingrane.

Eg gjekk ut for å nyte sol og sjø. Det vrimla av turistar. Mange tok selfiar av seg og Operaen.

Ein mann sat og ropte nede ved vasskanten. Ei ru og rusten røyst. Det var ein gammal mann i ei gul t-skjorte. Ein av Oslo sine slitne, gamle menn. "Go home! Go home! Dere er horer!" Det sat ganske mange menneske omkring der. Men absolutt ingen såg ut til å leggje merke til den gamle mannen sine fornærmingar. Han var på ein måte like usynleg som meg og kapsen min. Eg trur det er sånn, at dersom ein peikar seg ut som noko ein ikkje bør peike seg ut som blant perfekte osloborgarar, for eksempel ein mann som skrik "horer", eller ein IFO, så blir ein tvers igjennom usynleg. Jean-Baptiste Grenouille i den franske romanen "Parfymen" hadde det likeeins. Han hadde ein ekstremt god luktesans, men òg den spesielle eigenskapen at han sjølv ikkje lukta nokonting. Dermed var det ingen andre som merka han. Han var òg usynleg. Nede ved sjøkanten i Oslo ein varm junidag, sat folk berre og småprata og liksom koste seg i sola bortanfor den gamle mannen. Eg kunne ha tenkt noko på om det var fare for tryggleiken til folk der. Eller om det var farleg for den gamle, dehydrerte mannen å sitje slik ute i sola. Men eg liksom reiste meg og vandra vidare, utan at det var heilt mål og meining med det.