Er av og til i Tromsø for å henta nye impulsar. Og var i helga på ei spesiell forestilling. Medan det stod ei framme og fortalte og las, kunne eg høyra nokon bakerst i blant publikum som snakka i telefonen. Eg blei meir og meir irritert. Tenkja seg til! Endåtil i Tromsø er det nokon som forstyrrer slik! Andre snudde seg og såg undrande bakover. Så viste det seg at dette høyrde til forestillinga. I ein stor boks kom det ut ei stemme. Til og med latteren til to jenter rulla ut av boksen iblant. Kva som foregjekk framme på scenen fekk eg ikkje særleg med meg. Men det var jo ein god og nyskapande ide. Så slo tanken meg; Kvifor har me ikkje slike boksar i Vadsø?
Me gjekk inn i det nye året i hovudstaden denne gong. Ville flotta oss litt og sjekka inn på Hotel Plaza. I 26. etasje. Ville oppleva litt kultur. Drog til Munchmuseet. Stengt. Kan du tenkja deg. Omtrent alt var stengt den siste dagen i det nye året, fordi det var søndag. Nokre turistar rista skuffa i den låste døra. Men operaen var klar til å ta imot folk. Med Mozart sin historie om den romerske keisaren Titus. På veg til operaen støtte me stadig på narkomane med pappkrus. Ein av dei såg ut til å ha sete på det same fortauet heile dagen i kulda. Eller kanskje dei veksla på å sitja på forskjellige postar. I operaen blei me servert champagne. Ut av operaen støtte stivpynta publikumarar frå Oslos Beste Vestkant på ein gjeng ungdommar som strauma ut av ein buss. Frå bussen dundra det siste nytt innan techno. Ungdommane skråla og sprang bort til ein vegg for å pissa. Me gjekk inn på ein italiensk restaurant. Kjende lukta av middelhav og livsnytelse. Skunda oss til slutt tilbake til hotellet. Opp på rommet i 26. Høgt heva over alt bråket der nede. Såg klokka segla mot eit nytt år. Og på rakettane som eksploderte under oss. Og så var det nye året der.
Drog sørover til det Indre Austland i jula. Til Akershus og Hedmark. Der gamle, amerikanske bilar står rundt kvart hushjørne. Til juleselskap med ribbe og kaffe. Og lune menneske. Som fortalte om jul i gamle dagar. Då alt var slit og arbeid. Då det største som kunne henda var å få eit par beksømstøvlar i julegåve. Så glad at han sov med støvlane på om natta. -Me skjønar ikkje kor godt me har det i dag, sa ein av dei. Og kikka ut på bakken som ikkje var dekka av snø. Dette er menneske som kan den edle kunsten å småsnakka; -Nå, har du fått i deg mye god julemat i helga? -Joda, det har da blitt noe, ja. -Kanskje litt for mye av det gode? -Joda, det har vel blitt litt mye, også, ja... og så vidare... Og ingen stader er julenissen meir ekte enn på Austlandet.Det er som å gjenoppliva alle åra med Snekker Andersen. Men dagen etter då ein onkel kom innom og spurte om julenissen hadde kome, svara fireåringen tørt; -Ja, det var deg, det. Ingenting er som før. Naturen består i stor grad av skog. Innimellom ei og anna gammal hustuft frå eit småbruk i hine hårde dagar.Nokre halvvegs frosne småbekkar. Store kornåkrar som ventar på ny kornsesong. Store, flotte gardsbruk. Med bønder som berre jobbar og jobbar.I motsetnad til oss turistar som berre gjekk korte turar før me åt meir julemat.
Nokre gonger må ein berre godta sin stand; Å vera turist. Det vil seia å overgi seg til late dagar under sola, eta gode middagar med vin kvar dag, slenga rundt seg med euro. Alt som høyrer turistlivet til.
Gjekk ut av flyet, blei møtt av ein mild vind og god varme, blei køyrd til "Hotel Tropical" litt utanfor hovudstaden Funchal. Inn på hotellet, og til verdas mest nydelege utsikt frå balkongen. Vakna neste morgon til lyden av havet. Og forsiktig klirring i knivar og gaflar frå turistar som åt frukost på verandaen under oss. Her var det ingen discomusikk og grisefestar, nei. Berre rolege turistpar som sat ved kvart sitt bord og kviskra til kvarandre. Dei madeiranske kelnarane gjekk like stille , men effektivt rundt og sørga for at alle hadde det dei trengte. Me gjekk ned og "para" oss blant dei andre, som typiske turistar gjer (altså satte oss ved eit bord for oss sjølve og kviskra medan me åt frukosten).
Madeira er ei portugisisk vulkanøy eit stykke utanfor Marokko. Kjent for Madeiravin. Sånn før me kom. Det er varmt så langt sør. Men bris frå havet gjer klimaet mildt. Øya har ingen sandstrender. Berre steinar og steile vulkanklipper. Hotellet vårt er bygd som eit terassehus nedover ei slik klippe. Garantert balkong og skikkeleg havutsikt på alle romma. Litt nedanfor balkongen vår var det basseng. Trappa vidare ned ein liten bar. Og til slutt trappa heilt ned til sjøen. Litt mykje bølger og straum, litt fisk å sjå viss ein leigde snorkelutstyr. Drog på utflukter til Funchal, hovudstaden. Overalt bratte fjell og djupe dalar, laga av vulkanar. Tunnellar og bruer gjer det mogleg å koma raskt gjennom og over. Opp i gondol. Og ned i ein merkeleg farkost. Ein trekasse som segla i full fart nedover brusteinane, gjennom dei smale, bratte gatene. Litt dyrt var det. 25 euro. Men artig.
Nede i byen; Marknader. Frukta såg innbydande ut. Fekk prøvesmaka. Og kjøpte eit kilo. Det kosta svimlande 20 euro. Me blei sikkert lurt. Men kunne samstundes utføra ei viktig turisthandling; Å gremma seg litt over prisar og slikt. Innimellom turistane, fekk me eit lite innblikk i lokal kultur. Ei mengde med menn som stod og såg på nokon som spelte kort. Mogleg det var høg innsats i kortspelet som skapte slik interesse. Ned til havna. Ny middag. Og eit par paraplydrinkar til forrett. Og koma opp i ein typisk mislykka turistsituasjon som; "lukkeleg-par-sit-ved-bordet-med-kvar-sin-paraplydrink-og-tar-bilete-med-sjølvutløysar-utan-å-ha-sjekka-vinkelen-først". Ut i båt saman med andre turistar for å sjå på delfinar og kval. Og DER var det jammen eit par kvalar.
Så leiga bil for å sjå meir av øya. Opp til eit av dei høgaste fjella. Over 1800 meter over havet. Går nokre hundre meter langs ein godt utbygd sti som kunne ført oss langt bortover fjella. Nedanfor på begge sider var det stupbratt og langt, langt ned til ein byrjinga på ein sovande vulkan.
Vidare til nordsida av øya. Som er meir grøn og frodig. Mindre befolka. Nærast klaustrofobiske, høge, bratte fjell ned mot sjøen overalt. Som har veldig smale vegar enkelte stader. Sjølv for ein vestlending. Og som skapte temmeleg spanande situasjonar for oss og leigebilen.
Det var ikkje det. Folk på Madeira var avslappa både i trafikken og elles. Men etter ei veke med sol, sjø og mengdevis med middagar og vin. Så var det på tide å avslutta. Er du ute etter ei avslappa veke. Dersom det ikkje er viktig å få sand mellom tærne. Dersom du vil oppdaga hav, fjell, skog, god mat og vin på ein gong. Så er Madeira rette staden.
Synes denne Halsnøya berre blir meir og meir grøn og overgrodd. Eller er det berre eg som har blitt endå meir vant til den sparsame vegetasjonen i Vadsø? I alle fall; Øya der eg har gått barneskoa og litt større sko kan opplevast som den reine tropeøya. Når ein kjem sånn direkte frå austleg, sur vind i Vadsø og til sol og varme på Halsnøy. Så det...
Å reisa på ferie til Utsira var ingen lek før i tida. Då Sirafjord la ut frå kai i Haugesund, visste me at marerittet var i gang. Båten var ein ombygd lastebåt. Motoren romla og brølte nede i lasterommet. Familien vår hadde klart å okkupera mest mogleg plass på dei største benkene. Ungane måtte eta appelsiner med nokre svært beiske tablettar inni. Eit kraftig dopmiddel mot spysjuke før i tida. Så blei me kommanderte til å leggja oss ned på benkane for å sova. Det var sjølvsagt umogleg. Motoren brølte endå meir då den gjekk ut mot havet. Så byrja båten å rulla. Meir og meir frå side til side. Baugen gjekk oppover og oppover. Innan den brått stupa nedover igjen mot ei uendeleg avgrunne. Så kom dei fyrste lydane. Frå folk som ikkje hadde tatt reisesjuketablettar. Så den forferdelege lukta. Ei blanding av diverse oppgulpa middagar blanda med lukta av olje. Og alt me ungar kunne gjera, var å klamra oss til benkane, medan frådande bølger kasta båten omkring. Og innhaldet frå revna papirposar flaut overalt på lasteromsgolvet. Det føltes som om halve livet vårt forsvann i berre ein slik tur. Då me endeleg kom i land på den steinete øya vest i havet, sjangla me, fullstendig neddopa og utslitte oppover den smale vegen.
Det er ikkje difor det har tatt så lang tid før eg kom tilbake til øya. Trur det er 13 år sidan sist. Det har vel meir med at eg nå bur så veldig langt borte. At det blir eit tiltak å ta avstikkaren rett vest.
Så når turen blei tatt igjen, vart minnene veldig sterke. Over å sjå steinknausane igjen. Som ligg der dei alltid har vore.
Dei fleste husa held seg merkeleg godt etter så mange år i storm og solnedgangar. Døde og levande står som alltid tett samanknytte i eit så lite samfunn. Noregs første, kvinnelege ordførar (1926) vaktar utover livet på øya. Ser litt mistenkeleg på endringane. Konstaterer at to store vindmøller er plassert i aust. At skog er planta. Og gamle Sirafjord er for lengst borte. Nå er det ein hypermoderne båt som drar til øya på rekordtid utan å la seg merka noko særleg av bølger. Så spyposane ombord kan dei vel strengt tatt pakka bort.
Har framleis ei mormor. Ho bur på Utsira. Øya vest i havet utanfor Karmøy. Og ho har rukke å bli 97 år. Det er lenge sidan eg har sett henne. Alt for lenge. Men denne gong kunne eg setja meg ved sida av henne på aldersheimen. Så der sat ho. Like karrig og fast som landskapet på øya. Men med det same glimtet i auget. Det byrjar å gå i surr for henne med barnebarn og oldebarn. Særleg når ho blir presentert for moderne "mine og dine"-familiar. Men ho hugsa meg. Sjølv om det var lenge sidan sist. -E det deg, spurte ho undrande. -Er du ennå oppe i Nordland? Alt nord for Trondheim er Nordland på ei lita øy som Utsira. Mormor blei enke i 1966. Mannen hennar døydde av ein sjukdom som kunne vore lega i dag. Sidan den tid budde ho mykje åleine i huset sitt på øya. Gjekk i fjæra om vinteren for å henta drivved. Gleda seg over det som kom av vitjing frå barn og barnebarn om sommaren. Det at ho til slutt måtte flytta til aldersheimen har ho aldri forsont seg med. -Eg får vel bli nokre dagar til, innan eg fer heim igjen, sa ho inne på aldersheimen. Medan rullatoren stod klar ved sida av henne.
Hugsar ein gong eg som tenåring skulle ta avskjed med henne, etter å ha vore ei stund på øya. Som tenåringar flest ville eg etterkvart markera at eg var uavhengig. Og ga henne difor ingen avskjedsklem. Ein klem fekk ho denne gong. Innan eg måtte dra ifrå henne igjen.
